कथा - पत्रांचे तुकडे

 ताईला लिहिलेल्या पत्रांचे भाग/तुकडे

जुलै १९९०

प्रिय ताई,

आता कॉलेजमध्ये माझं चांगलं बस्तान बसलं आहे. माझ्या रूममेटशी मैत्री झाली आहे. तिची एक गंमत आहे. ती स्वत:बद्दल “मी आली, मी गेली, मी जेवली” असं म्हणते. मी तिला ह्याबद्दल विचारलं, तर म्हणाली, “आमच्याकडे असंच म्हणतात.” सुरुवातीला कानाला फार खटकायचं. पण आता सवय झाली आहे.

ऑगस्ट १९९१

प्रिय ताई,

यंदा अभ्यास मला आवडायला लागलाय. शिकवणारे सगळे चांगले आहेत. मला सगळ्यांसमोर इंग्लिशमध्ये शंका कशी विचारायची ते सुचत नाही. मग मी लेक्चर संपल्यावर जाऊन मराठीत शंका विचारते. बहुतेक सगळे माझ्याशी मराठीत बोलतात. आमचे एक धाडधाड इंग्लिश बोलणारे सर मराठी मात्र “आनी-पानी” प्रकारचं बोलतात! मला आश्चर्यच वाटलं. इतकं शिकलेला, प्राध्यापकी करणारा माणूस मराठी शुद्ध कसं काय नाही बोलू शकत? पण शिकवतात मात्र एकदम छान! सगळ्या संकल्पना अगदी स्पष्ट होतात. आम्ही इथे संकल्पना किंवा कन्सेप्ट वगैरे म्हणत नाही, फंडाज् म्हणतो!!

जानेवारी १९९२

प्रिय ताई,

तुला मी मागे अमोलबद्दल सांगितलेलं आठवतंय का? माझा मित्र, खूप वाचणारा आणि सामाजिक उपक्रमांत भाग घेणारा? तर परवा त्याचा आणि माझा कडाक्याचा वाद झाला. तो मला म्हणाला, “तू बोलतेस ते मराठी बरोबर, शुद्ध आणि बाकीच्यांचं अशुद्ध असं तू कोण ठरवणार? लोकशाहीच्या तत्त्वानुसार मतदान घेतलं तर तुझंच चूक निघेल.” आता भाषा, व्याकरण ही काय मतदान करायची गोष्ट आहे का? प्रत्येक गोष्टीचं मानक ठरलेलं असतं. ‘कोण म्हणतं टक्का दिला’ अशा नावाचं एक नाटक आहे म्हणे. त्यातला नायक हा आपण ज्याला अशुद्ध, खेडवळ म्हणतो तसं बोलत असतो आणि नंतर तो एकदा आपल्यासारखं शुद्ध बोलून दाखवतो आणि म्हणतो, “मला असं बोलायला येतं. पण मी तुमच्यासारखं का बोलू? मी माझीच भाषा बोलणार.” मला काही हे पटलं नाही. प्रत्येकाने स्वत:चीच भाषा बोलायची म्हणजे काय? भाषा काय एकेकट्याची असते का? अशाने मराठीचा काही दर्जाच उरणार नाही.

एप्रिल १९९२

प्रिय ताई,

परीक्षेपूर्वीचं हे माझं शेवटचं पत्र. आता ह्यानंतर सुट्टीत प्रत्यक्षच भेटू. १० दिवसांपूर्वी मी आणि अनु शनिवार-रविवार एका पाड्यावर जाऊन आलो. अमोल आणि त्याची मित्रमंडळी आळीपाळीने शनि-रवि तिथे जाऊन लहान मुलांना शिकवत असतात. ह्यावेळी अमोलबरोबर आम्ही पण गेलो. खूप मजा आली. पहिल्यांदाच त्या मुलांना भेटतेय, असं अजिबात वाटलं नाही. मुलांना शिकवताना माझ्या लक्षात आलं, की त्यांना श, ष आणि क्ष तला फरक शिकवणं जवळ जवळ अशक्य आहे. का एवढी क्लिष्ट केलीय आपण भाषा? आपण भाषा सोपी करायला हवी, शिकणं आनंददायी नको का? आणि ‘श’-‘ष’ उच्चार असे किती लोकांना माहिती आहेत? शिवाय ऱ्हस्व, दीर्घ म्हणजे मुलांचा छळ आहे नुसता. अमोल म्हणतो, की एकच वेलांटी आणि एकच उकार भाषेत ठेवला पाहिजे – फक्त दीर्घ. दीर्घ नाही, दुसरा! सोपं करायला हवं. पटतंय ना तुला? 

ऑक्टोबर १९९२

प्रिय ताई,

तू लिहिलंस तसं झालंय खरं माझं. माझ्या बोलण्यात हिंदी-इंग्लिश शब्दांचा खूप भरणा झालाय आजकाल. त्यामुळे पत्रातही तसं येत असेल. आजकाल अशा मिक्स लँग्वेजचाच जमाना आला आहे. त्याला हिंग्लिश (हिंदी-इंग्लिश) आणि इंगराठी (इंग्लिश-मराठी) म्हणतात. मला आता इतक्या वेगवेगळ्या ठिकाणचे मित्र-मैत्रिणी आहेत, की आम्ही असं सगळं मिक्स करूनच बोलतो! मला वाटतं, की आपण पूर्वी भाषेच्या बाबतीत उगीचच खूप सोवळे होतो. कधी ‘त्रास झाला’ म्हणायचं, कधी ‘वाईट वाटलं’ म्हणायचं आणि कधी ‘दु:ख झालं’ म्हणायचं असा कीस काढत बसायचो. आपल्या घरात आणि शाळेत अशा प्रत्येक शब्दाचा किती बाऊ करायचे ना? आता मला वाटतं, की भाषा हे शेवटी विचार, भावना पोचवण्याचं साधन आहे. तुम्हांला मुद्दा कळला, भावना पोचल्या की झालं! कशाला तो शब्दच्छल. तुला बहुतेक पटणार नाही – पण चलता है गं ताई! 

जानेवारी १९९३

प्रिय ताई,

माझं सध्या खूप बिझी झालंय सगळं. सेमिनार, प्रोजेक्ट, कॅम्पस इंटरव्ह्यू. मी इंग्लिश बोलायची सॉलिड प्रॅक्टिस करतेय आणि जमायला लागलंय बरंचसं. पण आता त्यामुळं मराठीची लेव्हल घसरतेय... रागावू नकोस बरं का मला! तुझ्या सहवासात आले की सुधारेल परत.

सप्टेंबर १९९४

प्रिय ताई,

ऑफिसमध्ये माझं चांगलं चाललंय. खूप शिकायला मिळतंय. नवीन टेक्नॉलॉजी आहे म्हणून अभ्यासही करत असते. माझा बॉस साउथ इंडियन आहे आणि क्लायंट अमेरिकेचा. त्यामुळे इंग्लिश बोलावंच लागतं. आता चांगला कॉन्फिडन्स वाढलाय. मी आता get आणि gate च्या उच्चारातला फरक शिकलेय. आपल्याकडे दोन्हीला “गेट” असं असल्यामुळे मला हे पूर्वी माहितीच नव्हतं. बॉस म्हणतो, “तू इंग्लिशमध्ये विचार करायला शिकलं पाहिजेस.” तो म्हणतो, की नीट लिहिता-बोलता येणं is must! It really matters. नुसत्या टेक्नॉलॉजीने भागत नसतं. बाकी मजेत.

नोव्हेंबर १९९८

प्रिय ताई,

मी आता इथे छान सेटल झालीय. मला अमेरिकन ॲक्सेंट समजायला फारसा त्रास झाला नाही. पण काही काही वेगळे उच्चार शिकायला मिळाले. उदा. Newark ला नूअर्क म्हणतात आणि मेक्सिकन पदार्थांचे उच्चार तर अजूनच विचित्र “J” ला ह म्हणतात. मी हे सगळं नवीन नवीन शिकतेय आणि मला गंमत वाटतेय. सुरुवातीलाच आनंदने अशा छोट्या छोट्या गोष्टी सांगितल्यामुळे बाहेर कुठे माझी पंचाईत नाही झाली. तो मला म्हणतो, की तू टीव्ही बघत जा म्हणजे इथल्या phrases पटापट शिकशील. नवरा स्वत:च टीव्ही बघ म्हणत असेल तर काय, मी नुसती लोळतेय सोफ्यावर...

मे १९९९

प्रिय ताई,

आता इथे जॉब मिळालाय मला. तो छान चाललाय. मला खूप आवडतंय इथे. ऑफिसमध्ये माझी एका अमेरिकन मुलीशी मैत्री झालीय. तिचं नाव मार्सी. तिला आपल्या कल्चरमध्ये खूप इंटरेस्ट आहे. मी पण तिला अमेरिकेबद्दल आणि त्यांच्या भाषेबद्दल बरंच काही विचारत असते. तिने मला v आणि w च्या उच्चारातला फरक सांगितला. w म्हणताना ओठाचा चंबू करत असतात म्हणे! आपल्याला माहितीच नसतं ना – इतकं ग्रेट वाटलं मला समजल्यावर! आता मी what, who, whistle, window अशी प्रॅक्टिस करत असते. मला असं नवीन नवीन शिकायला खूप आवडतं. असे बारकावे समजले, की you start appreciating the language!

जून २०००

प्रिय ताई,

तुझ्याकडे ईमेल आलीय, हे किती छान. आता मी तुला अगदी frequently लिहू शकते ना! इथे आल्यापासून मला खूप जास्त शिस्त लागलीय, especially job मध्ये. म्हणजे टेक्नॉलॉजी तर मला तिकडे पण येत होती. पण प्रत्येक गोष्टीत खोलात जाऊन बघायचं, बारीकसारीक विचार करायचा हे माझं सुधारलं आहे – attention to details. साधं बोलताना पण माझ्यात खूप सुधारणा झाली आहे. मी आता खूप particular झालेय. उदा. मी पूर्वी today night म्हणायचे. आता tonight म्हणते. परवा मी एकाला सांगत होते, की मराठी मिडियमची आहे. तर त्याला खोटंच वाटलं!

जुलै २००२

प्रिय ताई,

आपल्याला भेटून वर्ष होऊन गेलं हे खरंच वाटत नाही. अजून दोन महिन्यांत आई-बाबा येतीलच इथे. माझी तब्येत एकदम मस्त. मी walk ला जाते, balanced diet घेते. सध्या पुस्तक वाचतेय What to Expect  When You Are Expecting. इतकं छान सगळं डिटेलमध्ये दिलं आहे! परवा मी बाळ-बाळंतीण रिलेटेड मराठी शब्द आठवून बघत होते...बाळंतविडा, पाचवी आणि काय काय गं? मला तर आठवतच नाही. तूच कळव ना.. आणि हो, तुझ्या येऊ घातलेल्या भाच्चीसाठी नावही सुचव :) :)

डिसेंबर २००४

प्रिय ताई,

आम्ही मजेत. गार्गी आता खूप बडबड करते. तिच्या नावातला ‘र’ ती अमेरिकन ॲक्सेंटमध्ये म्हणत असल्यामुळे आम्हांला ते खूप फनी वाटतं :) :) . आई, बाबा. दूध आणि पाणी असे चार शब्द सोडले तर बाकी सगळं इंग्लिशमध्येच बोलते. दिवसभर daycare ला असल्यामुळे इंग्लिशच तिची भाषा झाली आहे. काही मित्र-मैत्रिणी मला विचारतात, की तिची मदर टंग कोणती? मी म्हणते, “तिच्या मदरची टंग मराठी असली तरी तिची टंग इंग्लिशच आहे.” :D :D आता लवकरच भेटू! मग तू प्रत्यक्ष बघशील तिला!

सप्टेंबर २००८

प्रिय ताई,

गार्गी आता पहिलीत गेली. तिला शाळा खूप आवडते. इथे भाषा शिकवण्यावर खूप जास्त भर आहे. खूप वेळ देतात, मेहनत घेतात. गार्गी खूप वाचते. वयाच्या मानाने तिची vocab पण खूप जास्त आहे. तिला नवे नवे शब्द, त्यांचे बारकावे शिकायला खूप आवडतं आणि तिची teacher ते शिकवते सुद्धा. Looks like she is a language person – अगदी तिच्या मावशीसारखी!! :) :)

नोव्हेंबर २०१२

प्रिय ताई,

गार्गीला इंग्लिश भाषेचं आणि वाचनाचं किती वेड आहे, ते तुला माहितीच आहे. पण तिला भाषा शिकवतात सुद्धा इतकी छान! म्हणजे भाषेचं सौदर्य, त्यातली समृद्धी या सगळ्याची या वयातच ओळख करून देतात! तिची टीचर सांगते, की सगळीकडे good, nice, happy असं नाही म्हणायचं. वेगवेगळे शब्द वापरा. Use adventurous vocabulary. तिला happy, excited, full of joy, elated, blissful अशा सगळ्याच्या वेगवेगळ्या छटा आत्ताच माहिती झाल्या आहेत. वेगवेगळ्या ठिकाणी त्या छटेनुसार काय वापरायचं ते ती शिकतेय आणि तिला मनापासून आनंद होतोय. ते शब्द, त्या छटा ह्या सगळ्यात तिच्या विचारात पण किती clarity आली आहे! तिला शब्दांचा नाद, वैविध्य असं सगळं जाणवू लागलं आहे. She is in love with the language. She is just like you ताई! मला वाटतं, आता कुठे मला तू समजू लागली आहेस. तुझी ती मराठीवरून होणारी चिडचिड मला उमजू लागली आहे. आता तू काय म्हणतेस, ते मला मोकळेपणाने बघता येतंय. फोन करेनच. बोलू सविस्तर. पण म्हटलं, तुझं बरोबर आहे असं वाटलं तर लगेच सांगून टाकावं :) :) बोलूच!